8 lipiec, ostatnia aktualizacja poradnika 3 luty 2024
Skansen w Kolbuszowej
Atrakcje Podkarpacia - zamek Przecław, skansen w Kolbuszowej i pałac w Czyżowie Szlacheckim
Zwiedzamy Polskę
- najpiękniejsze miejsca, plaże i atrakcje turystyczne
Część #44 -
Zamek Przecław - Skansen Kolbuszowa - Pałac Czyżów Szlachecki
Zamek Przecław z połowy XV wieku
Zamek w Przecławiu
Zamek w Przecławiu, obecnie pałac to dawna siedziba obronna, usytuowana na wzgórzu nad doliną Wisłoki. Drewniany dwór zbudował Ligęza herbu Półkozic, a jego początki sięgają połowy XV wieku. Zamek w rękach Ligęzów leżał do 1578 roku, a kolejno trafił w ręce Koniecpolskich, którzy dokonali przebudowy wnętrz. W 1654 roku zamek w Przecławiu zakupili Tarnowscy herbu Leliwa. Podczas potopu Szewdzkiego zamek przetrwał i w roku 1668 Tarnowscy sprzedali majątek wojewodzie lubelskiemu, Władysławowi Reyowi herbu Oksza. Od tego momentu aż 9 pokoleń Reyów mieszkało w przecławskim zamku do roku 1994.
Byliśmy jedynymi goścmi zamku
Na wskutek historii, wojen i innych przeciwności losu zamek został pozbawiony wielu cennych dóbr jak również zaczął popadać w ruinę, ale dzięki wielkim nakładom finansowym w latach 1975 - 1988, zabytek polskiego renesansu został odbudowany w stylu neogotyckim i przywrócony dawnej świetności stając się jednocześnie atrakcyjnym i reprezentacyjnym miejscem na mapie Polski. W 2005 roku zamek wraz z 10 hektarowym parkiem został zakupiony przez Tyszkiewiczów, a obecni właściciele dołożyli wszelkich starań i przeprowadzili szereg prac modernizacyjnych by upiększyć ten nietuzinkowy obiekt zamkowo - pałacowy.
Zamek z widokiem na ogród
Dzięki ogromnej pracy, po dziś zamek w Przecławiu przeżywa swój ponowny renesans, a obecnie pełni funkcje hotelowe.
Nie mieliśmy okazji wraz z przewodnikiem zwiedzić komnat zamkowych, ale obiekt i jego najbliższa okolica jest ładna i wypielęgnowana. Po niedługim spacerze po okolicy ruszyliśmy w dalszą drogę w kierunku Parku Etnograficznego w Kolbuszowej.
Skansen w Kolbuszowej
Skansen Kolbuszowa
Park Etnograficzny w Kolbuszowej został otwarty z końcem lat 70-tych ubiegłego wieku. W podobnym czasie otwarty został także
skansen w Lublinie. Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej na ponad 30 hektarach zgromadziło przeszło 60 obiektów budownictwa wiejskiego, skupiając się głównie na dwóch grupach etnograficznych, tj. Lasowiakach i Rzeszowiakach.
Dom mieszczański z Sędziszowa Małopolskiego
Skansenowe klimaty
Lasowiacy nawiązują do osadnictwa i ziem, które zamieszkiwali. Była to grupa etnograficzna zamieszkująca ziemie piaszczyste i mało urodzajne na terenie Puszczy Sandomierskiej, zajmująca się głównie surowcem drzewnym i rolnictwem. Rzeszowiacy natomiast to zróżnicowana grupa etnograficzna, zdecydowanie bardziej zamożna od Lasowiaków.
Rzeszowiacy zamieszkiwali urodzajne ziemie i zajmowali się tkactwem oraz silniej rozwiniętą gospodarką rolną, a odmienność kulturową w stosunku do sąsiadujących z nimi od północy Lasowiaków można zaobserwować na terenie skansenu w Kolbuszowej. Odmienność ta przejawiała się także w wielkości zagród i samych obiektów wraz z ich wyposażeniem.
Piękna okolica skansenu w Kolbuszowej
Przygodę z skansenem w Kolbuszowej rozpoczęliśmy od domu mieszczańskiego, w którym nabyliśmy bilety i skorzystaliśmy z ciepłej kawy na dobry start. Dom mieszczański z Sędziszowa Małopolskiego z XIX wieku to dobry przykład wiejskiej chałupy w formie dworku z województwa małopolskiego. Młyn wodny z Żołyni Dolnej z 1897 roku zbudowany przez cieślę składa się z trzech kondygnacji, a systemem napędowym jest koło i wał umiejscowiony w przybudówce. Woda spada z koryta na łopatki i następuje ruch kołem. W pobliżu młynu znajduje się ławeczka z widokiem na jezioro. Na prawdę fajne miejsce. W pobliżu młynu stoi wiatrak z Rudy z 1934 roku i jest jednym z najbardziej archaicznych urządzeń służących do mielenia.
Wiatrak z Rudy
Idąc dalej wkraczamy w obszar etnograficzny Lasowiaków. Pierwszym obiektem jaki poznaliśmy była zagroda z Jeziórka z końca XIX wieku, w której w skład wchodziła chałupa, stajnia, spichlerz, bróg (zadaszenie do przechowywania siana), gruba czyli piwnica ziemna oraz stodoła z Woli Zarczyckiej z końca XVIII wieku. Znajduje się tu również studnia z żurawiem i pasieka. Zagroda jest przykładem budownictwa wiejskiego i należała do średniozamożnego gospodarza. W pobliżu zagrody z Jeziórka stoi samotnie kapliczka ze Staniszewskiego, a wewnątrz jej znajduje się mały ołtarzyk wokół którego wiszą oleodruki, np. "Chrystus Ukrzyżowany".
Stodoła z Woli Zarczyckiej w zagrodzie z Jeziórka
Stajnia w zagrodzie z Jeziórka
Wnętrze jednej z chałup grupy Lasowiaków
Następna zagroda z Wrzaw to zagroda wielobudynkowa z chałupą z wnęką z 1866r., stajnią z 1925r. oraz stodołą z Cyganów koło Tarnobrzega z drugiej połowy XIX wieku. W okolicy zagrody z Wrzaw stoi i spogląda na świat wiatrak z Trzęsówki-Kłodzin typu "koźlak" z 1946 roku.
Wiatrak z Trzęsówki-Kłodzin
Kolejnym obiektem w regionie Lasowiaków była zagroda z Kopci ulokowana na znacznym obszarze powierzchni należącej do gospodarza i charakteryzująca się sporymi rozmiarami budynków. Zagroda składała się z chałupy z Cierpisza z 1859 roku, stodoły z Kopci Starych z drugiej połowy XVIII wieku, spichlerza z Kopci - Żarkowizny z końca XVIII wieku oraz z stajni z Nowej Wsi z drugiej połowy XIX wieku. Tuż obok zagrody stoi kapliczka z Jeżowego w której wnętrzu znajduje się figura św. Jana Nepomucena, patrona chroniącego pola, zasiewy przed powodzią i suszą.
Zagroda z Kopci
Zagroda z Żołyni Dolnej to małomiasteczkowa zagroda rzemieślników w której w skład wchodzi chałupa z 1810r. i stodoła ze stajnią z XIX wieku. Ekspozycję stanowi warsztat szewski, a charakterystyczną cechą chałupy jest brak komina. Dym z pieca wydostawał się świnką na strych i dalej przez trójkątne otwory na zewnątrz.
Chałupa z Żołyni Dolnej
Wnętrze chałupy z Żołyni Dolnej
Zagroda z Woli Zarczyckiej to wierne odwzorowanie zagrody pierwotnej Banasiów. Do gospodarstwa należało ponad pięć hektarów ziemi, zwierzęta domowe, konie, krowy, świnie i drób. W skład tej zagrody wchodzi chałupa z 1914r., stodoła z wypustem z drugiej połowy XIX wieku, stajnia z 1926r. i chlew z lat 20-tych ubiegłego wieku.
Zagroda z Woli Zarczyckiej
Wnętrze chałupy z Woli Zarczyckiej
Wyposażenie wnętrz zagrody przedstawia przygotowanie do obróbki przędzy. W pobliżu zagrody stoi wiatrak z Zarębek typu "koźlak" z końca XIX w. Szkoła z Trzebosi z 1881 roku z wnętrzem podzielonym na 2 klasy i mieszkanie kierownika oraz szkolny ogród kwiatowo - warzywny to kolejny obiekt muzealny w sektorze Lasowiaków.
Wiatrak z Zarębek
Naprzeciw szkoły z Trzebosi ulokowany został Kościół św. Marka z Rzochowa z 1843r. wraz z dzwonnicą z 1920r. W środku kościoła umieszczone są barokowe rzeźby, obraz św. Marka pochodzący z drugiej połowy XIX w. oraz trzy ołtarze. Jeden rokokowy i dwa klasycystyczne, chrzcielnica oraz liczne obrazy.
Ogród kwiatowy przy szkole z Trzebosi
Kościół św. Marka z Rzochowa
Wiatrak z Zarównia typu "holender" z roku 1936 to kolejny wiatrak na terenie skansenu. Wnętrze wiatraka zachowało oryginalne urządzenia mechanizmu mielniczego, a sam mechanizm napędzany był turbiną o dwunastu łopatkach. Wiatrak pochodzi z okolic Mielca i należał do lokalnego kowala.
Wiatrak z Zarównia
Zagroda z Huty Przedborskiej stanowi wspaniały przykład lasowiackiej zagrody wielobudynkowej, ogrodzonej płotem z dartych desek. W jej skład wchodzi chałupa z 1862r., stajnia z drugiej połowy XIX wieku oraz stodoła z Kopci - Górali z połowy XVIII w. Przy chałupie znajdziemy sad, niewielki staw i pasiekę.
Stodoła z zagrodzie z Huty Przedborskiej
Chałupa z zagrodzie z Huty Przedborskiej
We wnętrzu chałupy możemy zapoznać się ekspozycją nawiązującą do wypieku chleba. Pobliska Zagroda z Lipnicy w składzie chałupa z Lipnicy z lat 60-tych XIX w., stajnia z Weryni z połowy XX w., prezentuję budownictwo ubogich mieszkańców wsi, gdzie pod jednym dachem znajduje się część mieszkalna i gospodarcza, a w zagrodzie hoduje się do chwili obecnej kozy. Ostatnim obiektem w sektorze Lasowiaków była Karczma z Hadli Kańczuckich z końca XX wieku. To typowy obiekt o charakterze usługowym, który należał do żydowskich handlarzy z okolic Przeworska. Obecna aranżacja wnętrza izby przedstawia lata 20-te ubiegłego wieku.
Chałupa z Lipnicy i stajnia z Weryni
Aranżacja wnętrza izby z Hadli Kańczuckich
Końcowym obiektem muzealnym zamykającym obszar etnograficzny Lasowiaków jest zagroda z Brzózy Stadnickiej w której w skład wchodzi chałupa z narożnym podcieniem, budynek gospodarczy, stodoła z Podwisłocza i olejarnia z Brzyskiej Woli z XIX w. Podczas imprez plenerowych w olejarni w zagrodzie z Brzózy Stadnickiej odbywają się pokazy tłoczenia oleju lnianego. Tuż za zagrodą stoi Remiza strażacka ze Słociny z 1877 roku w której przez wiele lat mieściła się jednoklasowa szkoła parafialna oraz kancelaria gminna i areszt.
Zagroda z Brzózy Stadnickiej
W tym miejscu opuszczamy Lasowiaków i wkraczamy w region etnograficzny Rzeszowiaków. Pierwszym ciekawym obiektem w tym regionie jest zagroda Szylarów. Reprezentuje ona typ dużej zagrody należącej do zamożnych gospodarzy, w składzie chałupa z XVIII w., stajnia z początku XX w., stodoła z przełomu XIX/XX wieku, spichlerz oraz maneż kieratowy, a także ogród kwiatowy i zielny. W sieni chałupy znajduje się warsztat stolarski a wnętrze jednej z izb przedstawia obraz tuż przed wieczerzą wigilijną, tj. stół nakryty sianem, snopek zboża w kącie, ozdobny pająk. Pobliska zagroda Kielarów z 1804 roku to najstarszy obiekt w skansenie, a zarazem to kolejny typ zabudowy zagrody charakterystyczny dla średniozamożnych gospodarzy. Przed chałupą znajduje się przyjemny ogródek kwiatowy ogrodzony płotem i studnia z żurawiem. Do zagrody przynależy również stajnia z końca XIX wieku.
Ogród kwiatowy i zielny przy chałupie Szylarów
Zagroda Kielarów
Ogródek kwiatowy przed chałupą Kielarów
Ostatnim obiektem na terenie Parku Etnograficznego w Kolbuszowej jest sporych rozmiarów zagroda z Budziwoja. Reprezentuje ona zabudowę zamożnego rodu Paśkiewiczów z okolicy Rzeszowa. W skład zagrody wchodzi chałupa z 1867 roku, stodoła z drugiej połowy XIX w., piwniczka i spichlerz z Ropczyc z XVIII w. Członkowie rodu Paśkiewiczów słynęli jako organizatorzy życia społecznego i wyśmienici gospodarze. Paśkiewicz w okresie międzywojennym piastował urząd wójta. Bogate wnętrze chałupy, które wyposażone zostało eksponatami z kolekcji pamiątek rodziny Sobków przedstawia mieszkanie działacza społecznego i posła ludowego. Ah, ci posłowie...
Chałupa w zagrodzie z Budziwoja
Wnętrze chałupy z Budziwoja
To już koniec relacji z skansenowego życia. Przed dalszą drogą postanowiliśmy chwilę odpocząć by delektować się ciszą i spokojem nad przylegającym do skansenu urokliwym jeziorem.
Dwór w Śmiłowie
W drodze w kierunku Czyżowa Szlacheckiego zatrzymaliśmy się na kilka minut w Śmiłowie. Znajduje się tutaj bardzo ładny, kryty gontem barokowo - klasycystyczny dwór zbudowany w drugiej połowie XVIII wieku oraz XIX-wieczny park krajobrazowy z reliktami oficyny dworskiej i spichlerza. Dworem przez wieki gospodarzyły różne mniej lub bardziej znane nazwiska aż do roku 1945 roku, w którym obiekt został przejęty przez państwo polskie.
Dwór Śmiłów
Barokowo-klasycystyczny dwór w Śmiłowie
W latach kolejnych mieścił się tu komisariat milicji, świetlica, biura hodowli roślin a także mieszkania pracownicze. Pod koniec roku 1985 zrujnowany dwór w Śmiłowie wraz z otaczającym go parkiem zakupiony został przez Bogdana Szczerbowskiego z żoną i wspaniale odrestaurowany. We dworze obecnie funkcjonuje muzeum wnętrz dworskich. Niestety po wejściu na teren dworu zostaliśmy niezbyt miło potraktowani przez gospodarza lub stróża, dlatego też odstąpiliśmy od zwiedzania wnętrz obiektu.
Pałac w Czyżowie Szlacheckim
Ostatnim odwiedzonym przez nas obiektem był późnobarokowy pałac w Czyżowie Szlacheckim. Pałac wybudowany został przez kasztelana połanieckiego Jana Aleksandra Czyżowskiego w XVIII wieku. W miejscu pałacu istniał zamek, ale popadł w ruinę, a materiał z rozbiórki obiektu wykorzystano przy budowie pałacu w obecnej formie. Po wojnie unikatowe zbiory pałacu tj. porcelany, meble i zbiory biblioteki zostały rozkradzione przez wojska rosyjskie, polską milicję i okoliczną ludność. Kolejno obiekt służył jak PGR, później szkoła a na początku lat 90-tych obiekt przejął rzeszowski oddział Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, od której zdewastowany i zaniedbany odkupił obecny właściciel, który doprowadził obiekt do dawnej świetności.
Pałac Czyżów Szlachecki
Późnobarokowy pałac w Czyżowie Szlacheckim
Fasada pałacu od frontu zdobiona jest rzeźbami nawiązującymi do mitologii greckiej, a w środkowej części fasady można zobaczyć zdobiony bogato portal z koroną i herbem szlacheckim Topór. Pałac w Czyżowie odwiedzali liczni politycy i mężowie stanu, m.in. prezydent Ignacy Mościcki, Stanisław Wojciechowski, również pisarze, poeci i malarze, Witold Gombrowicz, Władysław Reymont, Władysław Zeleński. Obecnie pałac pełni funkcje hotelowe. To również nietuzinkowe miejsce na popołudniowy obiad w podróży :-) Smacznego!
Bilety i opłaty
Skansen Kolbuszowa : 8zł
Zerknij na mapę gdzie to jest
Start podróży Odwiedzone miejsce